giovedì 28 agosto 2008

S'ortografia de sa limba sarda

de Massimo Pittau

In sa battalla chi semus fachende pro recuperare sa limba nostra e cche la bocare torra a campu, est cosa ládina chi pro prima cosa nois la deppimus rispettare in cale si siat aspettu suo, chene la mudare in nudda. Si in sardu si narat, de pari manera, e su babbu, ei su babbu; cun unu boe, cund unu boe; in unu logu, ind unu logu, nemos si deppet attrivire de detzidere e de impònnere chi sa secunda manera de pronuntziare e de iscrívere est irballada e pro cussu deppet esser pruibbida.
E duncas est cosa ládina chi puru sa ortografia sarda de sa tradissione nostra deppet esser rispettada e mai mudada de peruna manera. Ca sa limba sarda est iscritta orammai dae milli annos, est a nárrere chi est iscritta da unu tempus chi nessun'áttera limba romanza o neoladina at appidu sa sorte de áere e de connòschere.
E tando, comente est possibile chi si peset calicunu a mudare, antzis, a istrobbare s'ortografia sarda tradissionale? Cun cale autoridade, limbistica, accademica o pulitica, unu podet nárrere e detzidere chi si iscrivet cadhu, pudhu, sedha cando sos Sardos da milli annos a como ant iscrittu e iscrivent caddu, puddu, sedda?
No est fortzis una macchighinada manna chi si peset calicunu o calicunos a nárrere e a detzidere chi sas cussonantes isplosivas postas tra vocales si deppent semper iscrívere simpres e mai doppias? Si sos Sardos da milli annos a como ant iscrittu e iscrivent istraccu, maccu, piccu; tappu, toppu, istróppiu; itte, otto, sette, notte, fattu, attu, cun cale autoridade si pesant calicunos a nárrere e a detzidere chi imbetzes si deppet iscríver istracu, macu, picu, tapu, topu, istrópiu, oto, sete, atu? Ma custos a itte non rispettant sa manera de iscrívere sa limba sarda chi orammai at deche séculos de iscrittura a favore suo? Non cumprendent custos sapientones rechentes chi issos sunt riscande de ridiculizare sa limba sarda a cara propriu de sos Sardos?
De su restu in s'ortografia sarda si deppet rispettare non solu su connottu, ma si deppet rispettare puru sa sientzia limbistica, sa cale insinzat chi attu, otto, sette si iscrivent e si deppent iscrívere goi ca derivant da su latinu actu(s), octo, septe(m) e gai sichinde.
E si deppet puru rispettare sa pronuntzia effettiva de sa limba sarda, sa cale ímpricat cudda chi in limbistica si narat «opposissione fonologica». Di fattis: fracu cheret narrer «puzza» e fraccu cheret narrer «fiacco»; iscopiare cheret narrer «svelare» e iscoppiare cheret narrer «scoppiare»; iscrocare = «slombare» e iscroccare = «scroccare»; napu = «rapa» e nappu = «bicchiere di corno»; pacu = «poco» e paccu = «pacco»; papa = «papa» e pappa = «pappa»; pica = «ghiandaia» e picca = «vasca di pietra»; ruca = «bruco» e rucca = «conocchia»; ruta = «ruta» (pranta) e rutta = «caduta»; supra, supa = «sopra» e suppa = «zuppa»; e gai sichinde.
In finis, sicomente tottus reconnoschent chi carchi cosa de bonu l'at puru fattu sa gai fentomada «Commissione regionale per la Lingua Sarda», si deppet ischire chi custa in s'urtimu addobiu de s'annu 1999 - secunde su límide pretzisu de tempus impostu da sa cumbentzione firmada cun s'Assessore regionale a sa P.I., at difesu s'scrittura tradissionale e etimologica de sas cussonantes isplosivas surdas in posissione intrevocalica: appo, itte, maccu, notte, otto, sette, tappu ecc., mentres at cundannadu s'iscrittura apo, ite, macu, note, oto, sete, tapu ecc.
Pro reconnoscher si sas cussonantes isplosivas surdas c, p, t si deppent iscrivere simpres oppuru doppias (o siat sinzu de esser débbiles o curtzas oppuru de esser fortes o longas), balet custa regula pratica:
1) Cando sas cussonantes surdas c, p, t in carchi dialettu sardu si mudant in sas currispondentes sunoras g, b, d, tando cheret narrer chi sunt débbiles: es. zocu «gioco», papa «papa», vita «vita» in carchi dialettu sardu si mudant respettivamente in zogu, paba, vida.
2) Cando sas mattessis cussonantes in nessunu dialettu si mudant in sas currispondentes sunoras g, b, d, tando cheret narrer chi sunt fortes: es. maccu «matto», goloppe «varietà di uva da tavola», attu «atto» non si mudant mai respettivamente in *magu, *golobe, *adu.
E in cusseguentzia de custu si iscrivent e si deppent iscrivere pretzisamente appo «ho», áppidu «avuto», áttere «altri», átteru «altro», itte «che cosa», tottu-a «tutto-a», mattessi «medesimo-a», cussiderau chi non si mudant mai respettivamente in *abo, *ábidu, *ádere, *áderu, *ide, *todu-a, madessi.
O amicos, lassade sos macchíghines e ponide sale in conca: rispettade sa limba sarda puru in sa manera sua de iscrittura chi nos at lassadu sa tradissione nostra.

1 commento:

Anonimo ha detto...
Questo commento è stato eliminato da un amministratore del blog.