lunedì 20 febbraio 2012

Adiosu maistu mannu, ballaus unu ballu tundu


de Giuanni Ugas

Adiosu maistu mannu professori Giuanni Lilliu, ddi dongiu unu saludu cummenti a unu babbu. Fostei m’adi imparau s’istoria prus antiga de sa Sardinnia, s’istoria de sa dea Mamma e s’istoria de is nuraxis e attra medas cosas de is circas de is cosa antigas. Puru m’adi insenniau a bivi in d’una Sardinnia libera, cun sentidu de libertadi, i a tenni sa modestia cun sa genti comuna e s’orgolliu e sa conca arta cun chini pentzad de dominai.
M’ind’arregordu candu in iscursionis de archeologia nuraxesa a Su Nuraxi, a Bruncu Maduli de Gesturi i a Sant Itoria de Serri, fostei acculliad is allievus in sa bella domu de Barumini, fatta de perda e cun d’una pratza manna. Sa cosa chi prusu mi fadiad incantai esti ca su professori mi chistionada in sardu, cummenti a babbu miu. Fiad una sensatzioni de non crei, unu professori universitariu chi fueddàda cun mei in sardu. Mi buddia su sanguni e mi beniad de pentzai itta podiad essiri sa Sardinnia si tottu is Sardus essint fueddau in sardu in d’onnia logu. Is istrangius iant a essiri obbrigaus a impreai su sardu si ollianta bivi in Sardinnia. Mi beniad a pentzai a is Sardus meris in Sardinnia! Custu pentzamenti non sind esti mai andau de conca, ma scetti in su 2005, meda prus a tradu, appu insenniau is sardu a is piccioccus universitarius in su cursu de Preistoria e Protoistoria e duncas appu cummentzau a fai calincuna cosa po torrai a su sardu, po torrai a essiri sardus in d’unu mundu nou. S’insenniamentu in sardu ne is iscolas esti partendi scetti immoi cun is cursus po sa formatzioni de is insenniantis po impreai sa lingua sarda ne is iscolas (FILS) offius de sa Regioni Sarda e de is Universidadis de Casteddu e de Shashari. Esti unu passu bregungiosu, ma importanti meda e ci ollid prus coraggiu in sa bia chi est cummentzàda; de parti mia cunsillu a is chi connoscint su sardu de insenniai in tottu is materias fueddendi e iscriendi immoi e tottu in sardu, cali si siad sa chistionada (gadduresa, shasharesa, logudoresa, nuoresa, campidanesa e diaicci a sighiri, a segunda de su logu de insenniamentu) e cali siad su gradinu de s’iscola, cun is istrumentus didatticus de su sardu chi giai esistint e cun cussus chi is insenniantis e tottu podint fai, finas a candu is libbrus e tottu is attras ainas non funti fattas in lingua sarda. Su Professori teniad in conca sa lingua sarda unificada, ma fai custa cosa, a su chi pentzu deu, no esti possibili immoi po itta ca troppu tempus esti passau e sa zoventudi esti perdendi su sadru: sa cosa chi oi prus abbisongiad esti a sarbai tottus is variantis de is linguas de sa Sardinnia. Custu perou esti scetti unu granu de attrus problemas. Sa letzioni de su professori prus manna, partendi de sa connoscentzia de s’istoria antiga, esti cussa de si ponni in bia tottus impari po sarbai is siendas curturalis e anbientalis sardas e po arribai a s’autonomia prus manna i a s’Indipendentzia de sa Sardinnia, cummenti olliant Emiliu Lussu, Giuanni Battita Melis, Ciccittu Masala i attrus ominis mannus de s’iscra.
S’insenniamentu prus artu de su professori esti de si donai de fai po sarbai s’identidadi de is natzionis in d’una sotziedadi “globalizzanti” e tzurpa chi esti fadendi isparessi sa bellesa de is genias curturalis e naturalis de su mundu, po fai arrenniai is oligarchias sovranatzionali sen’e coru e sene arrispettu po is ominis e po sa Terra mamma. Sa Sardinnia de custa mamma esti un filla e s’adi donau sempiri medas medas fruttus; dda deppeus curai beni custa filla de sa Terra, mamma nosta, e non dda deppeus fai andai mai in arruina.
Fortza paris, centu concas e centu barrittas tottus de accordiu, in d’unu ballu tundu de tanti coloris prus de sa circhiola, po donai a sa terra nosta sa dinnidadi chi teniad candu fiad sen’e meris istrangius. Fostei, professori Giuanni Lilliu, ad a essi sempiri in su tzentru de custu ballu.


3 commenti:

zuannefrantziscu ha detto...

Nd'amus chistionadu àteras medas bortas e no at a mancare de nde chistionare galu, Giua'. In ccontu de limba sarda so de acòrdiu cun su Professore: bi cheret una limba standard, si cherimus chi su sardu tèngiat unu bennidore. E però so de acòrdiu cun tegus: totu sos limbàgios de su sardu cherent amparados e paris cun su sardu sas àteras limbas de Sardigna, dae su gadduresu a su tabarchinu.
Su chi non cumprendo est pro ite pones in afrontu s'una cosa cun s'àtera.

G. Ledda ha detto...

De s'ammentu chi faghet Giuanni Ugas de su Maistru suo, chèrgio resartare una cosa ebbia: s'emotzione proada dae isse, dischente, a l'intèndere isprichende s'archeologia in limba sarda, in sa limba de su babbu e de sa mama, emotzione chi l'at acumpangiadu totu sa bida finas a cando isse puru, dae sa catedra, at pòdidu faeddare in sardu de archeologia. A Giuanni Ugas àuguro chi podat trasmìtere totu custa càrriga emotiva in su cursu pro sa formatzione de professores chi at a tènnere in s'Universidade de Casteddu.

Valerio Saderi ha detto...

M'arregodu de un'omineddu pitticcu pitticcu,
basciottu, de oghi stridulla, sempri a bonettu in conca.
A du biri no cumpariada su chi in su crebeddu pottada.
Cravadasa in conca a forza, cun sa forza de sa barrosia sadra,
Issu pottada ognia pedra antiga de Sardinia, allogadasa che prendas pretziosas.
Dottori de is pedrasa, dottori mannu in cussu corpusu pitticcu pitticcu.
A contau, a manera Sua, s'istoria cuada, s'istoria imboddiada in papperisi pudriausu, pappausu de su tempusu chi passada fettenti, e a is ominisi dogna cosa faidi iscaresci.
E s'arregodu esti imbriagu, frassu, traittori.
Commu Issu crocada cun is antigusu.
E cantu preguntasa cun cussa oghi istridulla(!),
sempri a bonettu in conca, cuss'omineddu pitticcu pitticu.
Deu d'ollu arregodai.